آینده هوش مصنوعی

امروزه، به دلیل گسترش دانش و پیچیده تر شدن تصمیم گیری، استفاده از سیستم های اطلاعاتی، به خصوص سیستم های هوش مصنوعی، اهمیت بیشتری یافته است. مسلم است که فناوری های پیشرفته و نوظهور در روند توسعه روزافزون تحولات فناورانه در کلیه صنایع نقش انکار ناپذیری داشته اند و اکثر کشورهایی که در راه دستیابی به فناوری های برتر موفق بوده اند، توانسته اند با اتخاذ سیاست ها و راهبرد های مناسب، ایده ها و دانش را به محصولات کاربردی و پرفروش تبدیل کنند. 

هوش مصنوعی هوشی است که توسط ماشین ها ظهور پیدا میکند در مقابل هوش طبیعی که توسط انسان ها نمایش می یابد، هوش مصنوعی در آینده پیش رو به داده های کمتری برای تحلیل نیاز خواهد داشت. امروزه شاهد حضور هوش مصنوعی در زندگی بشر هستیم که در آینده نه چندان دور این حضور بسیار پررنگ تر خواهد شد. تا جایی که اندیشمندان نگران آینده بشر و زندگی هستند. 

سوالی که مطرح است اینکه هوش مصنوعی در تحولات آتی در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و راهبردهای کالن جهانی چه نقشی را ایفا می نماید؟ هوش مصنوعی امروزه در بخش های مختلف اقتصادی، سیاسی، حقوقی، اجتماعی، امنیتی و تجاری، کاربردهای خیره کننده ای از خود نشان داده و در آینده ای نه چندان دور با زندگی بشر همزیستی تنگاتنگی خواهد داشت. 

هوش مصنوعی، به طور کلی، به عنوان توانایی پردازش و تبدیل داده به اطلاعات به منظور رفتار هدفمند تعریف میشود و همگام با توسعه سریع فناوری و حذف سازمان ها و شرکت های انسان محور، سازمان ها و شرکت ها را متحول کرده و مدیریت نوآوری را در آنها فعال میکند.

این تحول به دلیل چند رشته ای بودن هوش مصنوعی در رشته ها و حوزه های فعالیتی گوناگون رقم خورده است، زیرا هوش مصنوعی، حوزه های مطالعاتی، توسعه ای و نوآورانه است که از رشته های مختلف مانند کامپیوتر، مهندسی ماشین و سایر مصنوعاتی که از ویژگی های هوشمندی انسان مانند توانمندی های ذهنی، یادگیری، انطباق پذیری و قابلیت های تصمیمگیری تغذیه میشود. 

در سطح سیاست گذاری نیز، سیاست گذاران هنوز هم نیاز دارند که دیدگاه و انتظار جوامع و کسب و کارها از هوش مصنوعی را با نگاهی آینده پژوهانه بدانند تا بتوانند بر اساس آن، تصمیمگیری کرده و سیاست های مناسب را تدوین کنند. زیرا، تصمیم های مربوط به فناوری، برای زندگی میلیون ها نفر و رقابت میلیون ها کسب وکار، عواقب و تبعات بلندمدتی خواهد داشت.

یادگیری ماشین نیز یکی از کاربردهای هوش مصنوعی است و به عنوان پیچیده ترین فناوری جهان امروز شناخته میشود، این فناوری به ماشین ها اجازه میدهد به طور خودکار یاد بگیرند و مانند یک انسان هر روز به دانش و علم خود اضافه کنند، قسمت شگفت انگیز یادگیری ماشین افزایش یادگیری بدون دخالت و برنامه ریزی انسان است.

هدف از مقاله حاضر این است که با شناسایی و اولویت بندی فرصت ها و چالش های توسعه هوش مصنوعی به حکمرانان و مدیران عرصه فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی کمک کند تا بر اساس متغیر ها و محدودیت های مالی، منابع انسانی، کسب و کار، زمان و… چالش هایی را اصلاح کنند که اهمیت بیشتر و تأثیر فراگیر تری خواهند داشت، زیرا محدودیت های مختلف اجازه حل همه چالش ها در یک زمان را نمیدهد.

مبانی نظری 

هنوز تعریف دقیقی که مورد قبول همه دانشمندان این علم باشد برای هوش مصنوعی ارائه نشده است، و این امر، به هیچ وجه مایه تعجب نیست. چرا که مقوله مادر و اساسی تر از آن، یعنی خود هوش هم هنوز بطور همه جانبه و فراگیر تن به تعریف نداده است. جان مک کارتی (پدر علم و دانش تولید ماشینهای هوشمند)، هوش مصنوعی را علم و مهندسی ساخت ماشین های هوشمند، خصتوصتاً برنامه های کامپیوتری هوشمند تعریف میکند.

هوش مصنوعی کوشش هایی در پی ساختن نظام های رایانه ای (سخت افزار و نرم افزار) است که رفتاری انسان وار داشته باشند. یک سیستم هوش مصنوعی به راستی نه مصنوعی و نه هوشمند است، بلکه دستگاهی است هدف گرا که مشکل را به روش مصنوعی حل میکند. این سیستم ها بر پایه دانش، تجربه و الگوهای استدلالی انسان بوجود آمده اند.

هوش مصنوعی، شاخه ایست از علم کامپیوتر که ملزومات محاسباتی اعمالی همچون ادراک (Perception)، استدالل (reasoning)و یادگیری (learning)را بررسی کرده و سیستمی جهت انجام چنین اعمالی ارائه میدهد. هوش مصنوعی، یک اصطلاح کلی است که بر استفاده از رایانه برای مدل سازی رفتار هوشمند با حداقل دخالت انسان دلالت دارد. هوش مصنوعی معمولا با اختراع روبات ها شناخته می شود این اصطلاح از کلمه ای به زبان چک با عنوان “روبوتا ” گرفته شده است که به معنی کار اجباری است.

هوش مصنوعی، که به عنوان علم و مهندسی ساخت ماشین های هوشمند توصیف شده است، در سال ۲۱۱۶ رسماً متولد شد. هوش مصنوعی، دانشی است که بیش از آنکه مبتنی بر انسان و حیوان باشد، یک هوش بر پایه ی ماشین است. این بدین معنی است که فعالیت هایی مثل حل مسئله و یادگیری که معمولا توسط افراد انجام می شود، به ماشین سپرده شود. امروزه هر شرکت و سازمانی می خواهد در این زمینه پیشرفت کند و در تالش برای ساختن محصول خود بر پایه هوش مصنوعی، به عنوان دستیار است.

پژوهشکده IBM: هوش مصنوعی عموماً به عنوان زیر شاخه ای از کامپیوتر محسوب شده و ارتباط تنگاتنگی با عصب شناسی، علوم شناختی، روانشناسی شناختی، منطق ریاضی و مهندسی دارد. هربرت سیمون (کارنگی ملون)، هوش مصنوعی را به این صورت تعریف میکند که: هوش مصنوعی عبارتست از ایجاد ظرفیت برای انجام وظایفی که عموماً بعنوان ویژگیهای انسان شناخته میشود در کامپیوتر. این ظرفیت ها شامل: استدلال، اکتشاف مفهوم، تعمیم، یادگیری و غیره می باشد. بر این اساس چهار دسته از تعاریف هوش مصنوعی بر مبنای رفتار و هوش انسانی مطرح میشود:

فرایندهای تفکر و استدلال 

•  سیستم هایی که عقلانی فکر میکنند 
• سیستم هایی که مثل انسان فکر میکنند 

منجر به بروز رفتار

• سیستم هایی که عقلانی عمل میکنند 
• سیستم هایی که مثل انسان عمل میکنند

منطقی فکر کردن از نظر بررسی توانایی های ذهنی انسان در زمینه منطق از طریق مدل های محاسباتی همچنین بررسی محاسباتی که منجر به درک و استدلال درست در انسان ها میشوند. منطقی عمل کردن به این ترتیب که، ماشینها به شکلی عمل کنند که بهترین نتیجه را ارائه دهند. مانند انسان فکر کردن؛ به این ترتیب که، این ماشین ها از قدرت تفکر و احساسات کاملی برخوردار باشند و بتوانند به صورت خودکار فعالیت هایی که مرتبط با تفکر انسان است، انجام دهند؛ فعالیت هایی مثل تصمیم گیری، حل مسئله و یادگیری. 

مانند انسان عمل کردن به معنای ساخت ماشین هایی که کارهایی انجام دهند که آن کارها توسط انسان با فکر کردن انجام می شوند همچنین ماشین ها بتوانند کارهایی بکنند که فعلا انسان ها آنها را بهتر انجام میدهند. مبانی هوش مصنوعی، مجموعه ای از علوم است که به اختصار شامل این موارد میشوند: فلسفه، روانشناسی، ریاضیات، زبانشناسی، اقتصاد، علوم و مهندسی کامپیوتر، نظریه کنترل و سایبرنتیک و علم عصب شناسی.

 پیشینه پژوهش 

پژوهش در حیطه هوش مصنوعی هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور سهم شایان توجهی را به خود اختصاص داده است. تاریخ هوش مصنوعی با نام دانشمند بزرگ آلن تورینگ گره خورده است. او در سال ۱۹۵۰ مقاله خود را درباره ساخت ماشین هوشمند به رشته تحریر درآورد.

این مقاله بیشتر شبیه به یک بازی بود. در این مقاله آمده است: مکالمه ای میان دو نفر انجام میشود؛ اگر پس از پایان مکالمه به آن شخص بگوییم که در طرف مقابلش انسانی نبوده بلکه ماشین بوده که پاسخ او را میداده است و این امر بدون پی بردن شخص به هویت واقعی طرف مقابل انجام شود؛ میتوان آن ماشین را هوشمند قلمداد کرد. در سال ۱۹۵۶ گروهی از علاقه مندان به هوش مصنوعی در دانشگاه دارت مورث گرد هم آمدند و تحقیقات وسیعی برای هوش مصنوعی آغاز شد. دهه ۱۹۶۰ را میتوان دهه توسعه و پیشرفت تحقیقات در زمینه هوش مصنوعی نامید. در این سالها بود که با تلاش های دانشمندان هوش مصنوعی، برنامه های بازی شطرنج و ربات های هوشمند پا به عرصه گذاشتند.

روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نوع کاربردی-توصیفی است. در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای، فرصت ها و چالش های توسعه هوش مصنوعی در امروز و آینده بررسی و احصاء شده است و با استفاده از روش تحلیلی به اولویت بندی فرصتها و چالش های توسعه هوش مصنوعی پرداخته شده و در نهایت چشم اندازی از آینده پیش روی هوش مصنوعی در حالت های محتمل، خوشبینانه و بدبینانه بیان شده است.

مزایای هوش مصنوعی

• شخصی سازی محصولات 
• حفظ محیط زیست و مدیریت منابع
• لوازم دیجیتالی و صنعتی هوشمند
• ظهور کمپانی های جدید 
• موتورهای جست و جو 
• تغییر شیوه کسب و کار 
• افزایش سرعت و بهره وری و مقیاس پذیری 
• ادغام داده های عظیم

معایب هوش مصنوعی

از تهدیدات این فناوری برای بشریت نیز نباید غافل شد. اگر با دقت بیشتری بگیریم متوجه میشویم به کمک این تکنولوژی، اطلاعات ما به رایگان در اختیار شرکت های تبلیغاتی و سازمان ها قرار میگیرد و آنها می توانند از این اطلاعات در جهت منافع خود بهره برداری نمایند. مسئله به اینجا ختم نمی شود و در دهه های آینده امکان از دست رفتن شغل های زیادی وجود دارد. چرا که هر کاری را سیستم های هوشمند بهتر از هر انسانی انجام میدهند. فناوری هایی همچون جعلِ عمیق نیز میتوانند موجب از بین رفتن اعتماد عمومی در جوامع شوند. بنابراین در صورتی که با تصویب قوانین بین المللی و نظارت بر اجرای آن، تهدیدات این علم کنترل شود؛ شاهد استفاده صحیح از مزایای این علم خواهیم بود.

• از دست دادن مشاغل
• افشای اطلاعات شخصی
• نظارت اجتماعی با فناوری هوش مصنوعی
• سلاح های اتوماتیک مبتنی بر هوش مصنوعی
• دیپ فیک و جعل اسناد

فرصت های توسعه هوش مصنوعی

فرصت های هوش مصنوعی برای امنیت ملی 

هوش مصنوعی در زمینه امنیت ملی فرصت های منحصر به فردی را ایجاد میکند که برخی از آنها عبارتند از: خودمختاری، سرعت و استقامت و برتری اطلاعاتی؛ در بسیاری از سامانه های خودمختار بسته به وظیفه، به نحوی از فناوری هوش مصنوعی استفاده شده است. سیلر تأکید دارد سیستم های خودمختار قادر به افزایش یا جایگزینی انسان هستند و آنها را برای کارهای پیچیده تر و از نظر شناختی آزاد میکند. 

هوش مصنوعی قابلیتی گوهری است برای افزایش چشمگیر سرعت در نبردهای نظامی. آلن و چن بیان می دارند این سیستم توانایی واکنش در سرعت گیگاهرتز را فراهم میکند، که به نوبه خود توانایی افزایش سرعت کلی جنگ را دارد. سیستم های اطلاعاتی مجهز به هوش مصنوعی ممکن است توانایی ادغام و مرتب سازی انبوه داده ها از منابع مختلف و مکان های جغرافیایی را برای شناسایی الگوها و برجسته سازی اطلاعات مفید فراهم کند و به طور قابل توجهی تجزیه و تحلیل اطلاعات را بهبود بخشند.

فناوری فضایی و امنیت ملی 

استفاده از فضا به بخشی مهم در امنیت ملی و ثبات بین المللی تبدیل شده است. علاوه بر این، امنیت و ثبات فضا با تهدیدهای بی شماری روبرو است که ممکن است به دست انسان یا طبیعت و به دلایل مختلف باشد. با گسترده شدن فناوری فضایی، نگرانی های امنیتی در مورد کاربرد دوگانه استفاده آن افزایش یافته است. اعتبار برنامه های فضایی ملی می تواند به تقویت جایگاه کشورها در پویایی امنیت منطقه ای کمک کرده و بر محاسبات امنیتی بین المللی تأثیر بگذارد.

هوش مصنوعی و آموزش نوین انسان 

تاثیرات هوش مصنوعی بر آموزش نوین انسان، سیستم فکری و آموزش او میتواند کمی عجیب و حتی نگران کننده باشد. تکنولوژی امروزه به قسمتی عادی و جدانشدنی از زندگی همه ما تبدیل شده است. ما هر روز از پارکینگ های هوشمند، پله ها و راهروهای سنسوردار، دوربین ها و میلیون ها وسیله ریز و درشت استفاده میکنیم که همگی بر اساس هوش مصنوعی کار میکنند. شما هر کجا که باشید، سایه این غول تکنولوژی را حس میکنید، سایه ای که هر روز بزرگتر شده و دنیا را احاطه خواهد کرد. یکی از حوزه های مهمی که هوش مصنوعی در آینده آن را دگرگون خواهد کرد، حوزه آموزش نوین است. امروزه کامپیوترها، قادر به یادگیری و حل کردن پیچیده ترین مسائل هستند. اما آیا یک کامپیوتر میتواند جایگزین معلم مدرسه یا اساتید دانشگاه شود؟

استفاده از کادر آموزشی رباتیک در آموزش نوین 

هوش مصنوعی در زندگی امروز نقش بسیار مهمی دارد و نمیتوان آن را نادیده گرفت. مثلا کاربرد هوش مصنوعی در مدیریت کسب و کارها بسیار مهم است و خیلی از روند ها را ساده تر و دقیق تر کرده است. یکی از کاربردهای مهم هوش مصنوعی که امروز نیز تا حد زیادی به ثمر نشسته است، ساده تر کردن وظایف کارمندان و اتوماسیون های اداری است. دفاتر و لیست های نمره، ثبت نام و هرچیز کاغذی در آموزش نوین به طور کامل از بین خواهد رفت. علاوه بر این دیگر نیازی نیست که آموزگاران ساعت های طولانی برای تصحیح اوراق امتحانی و وارد کردن نمره وقت صرف کنند. هوش مصنوعی به تنهایی نقش یک کادر آموزشی را ایفا خواهد کرد. رتبه بندی مقالات علمی، نمره ها و تمامی استانداردهای علمی دقیق تر خواهد شد. علاوه بر این آموزگاران و اساتید زمان بیشتری برای آموزش و ارتباط با دانش آموزان خواهند داشت.

ربات هایی که محتوا تولید میکنند

هوش مصنوعی و آموزش، به موازات هم در حال رشد است. در آینده نه چندان دور قبولی در آزمون ورودی دانشگاه با کیفیت تحصیل افراد، تماما وابسته به تکنولوژی است. محتوای هوشمند، یکی از عناصری است که آموزش نوین را با تغییرات شگرفی روبرو خواهد کرد. شاید باور نکردنی باشد، اما مطالعات آینده و آینده پژوهی نشان میدهد که ربات ها میتوانند مانند یک نویسنده، مقاله تولید کرده یا کنفرانس و ویدیوهای آموزشی ایجاد کنند.

علاوه براین هوش مصنوعی در نگارش کتاب های درسی نیز وارده شده و مدارس به کتابهای دیجیتالی مجهز خواهند شد. سیستم های کمک آموزشی بسیاری برای ارائه خالصه کتاب، تست و یا حتی نکات مهم تشکیل شده که همه بر اساس هوش مصنوعی کار میکنند و در حقیقت اشخاص در نوشتن آنها دخیل نیستند.

آموزش نوین برای هر شخص منحصر به فرد خواهد شد 

در سیستم آموزشی مبتنی بر هوش مصنوعی شما پیش از مطالعه یک کتاب یا ورود به کلاس درس ارزیابی می شوید. ضعف و قوت هر دانش آموز اندازه گیری شده و روند تحصیلی بر اساس توانایی های فردی پیش میرود. هرچه هوش مصنوعی باهوش تر شود، سیستم آموزش نوین پیشرفته تر خواهد شد. ممکن است در آینده ای نه چندان دور این سیستم بتواند با اسکن صورت دانش آموزان، وضعیت آنها ارزیابی کند. حتی ممکن است اگر دانش آموز مشکل خیلی زیادی در یادگیری داشته باشد، شیوه آموزشی را برای آن فرد را به طور کامل تغییر دهد.

آموزش نوین محدودیت زمانی ندارد

هوش مصنوعی می تواند شرایطی را فراهم آورد که دانش آموزان به محض پرسیدن سوال، از آموزگاران خود جواب دریافت کنند. در آموزش نوین تعامل با اساتید تنها به محیط مدرسه خالصه نمیشود. بلکه دانش آموزان از یک فضای باز و بدون محدودیت زمانی و مکانی برای دریافت کمک و یا اطلاع از وضعیت خود بهره می شوند. به عنوان مثال، دانشگاه ایالتی آریزونا از رباتی به نام الکسا برای نیازهای روزمره دانشگاه استفاده میکند. این ربات می تواند به سوالات متداول دانشجویان پاسخ دهد. علاوه بر این، استفاده از چنین سیستم هایی برای دانش آموزان بسیار جالب و هیجان انگیز است و میتواند آنها را به درس خواندن ترغیب کند.

آموزش نوین یک امر جهانی خواهد شد

آموزش نباید محدودیت مکانی و جغرافیایی داشته باشد، هوش مصنوعی با آسان تر کردن آموزش نوین و یادگیری افراد باعث افزایش سرعت انتقال دانش میشود. هوش مصنوعی سبب می شود دانش آموزان مهارت های انتقال اطلاعات را بهتر فرا گرفته و راحت تر از آن استفاده کنند.

بدیهی است دوره های آموزشی آنلاین افزایش خواهد یافت و این یعنی افراد بیشتری از امکان تحصیل و یادگیری بهره مند خواهند شد. هوش مصنوعی همچنین امکاناتی را برای دانش آموزانی که به زبانهای مختلف صحبت میکنند یا مشکل بینایی و شنوایی دارند فراهم میکند. در این زمینه می توان Presentation Translator را مثال زد. این ابزار آموزش نوین، زبان و حتی لهجه شما را شناسایی کرده و این قابلیت را فراهم می کند که دانش آموزان بتوانند با زبان مادری خود بخوانند یا فایل های صوتی را گوش کنند.

ربات ها مراقب شما هستند، ضعف هایتان را بشناسید

سیستم آموزش نوین باعث میشود هر لحظه ارزیابی شوید. درست شبیه به اینکه هر روز از شما امتحان گرفته میشود و همان لحظه نمره خود را دریافت میکنید. در حال حاضر ابزارهای زیادی مبتنی بر هوش مصنوعی وجود دارد که میتواند بسترهای آموزش نوین را بهبود ببخشد. یکی از قویترین ابزارها در این زمینه Third Space Learning است. این سیستم می تواند راهکارهایی را برای بهبود تکنیک های آموزش نوین ارائه دهد. به عنوان مثال، اگر معلم خیلی سریع یا کند صحبت کند، میتواند سریعا به شما هشدار دهد.

هوش مصنوعی در حکمرانی 

هوش مصنوعی می تواند بسیاری از حوزه های مرتبط به حکمرانی، از جمله سلامت، مشارکت، قضاوت و قانون گذاری و … را از منظر افزایش سرعت، شمول و کارآمدی دچار تحول جدی نماید. گرچه در حال حاضر هوش مصنوعی به عنوان کمک یار، ارتقاء دهنده یا تقویت کننده هوش انسانی در فرآیند حکمرانی قلمداد می شود، در آینده نزدیک نقش هوش مصنوعی خود مولد که مبتنی بر یادگیری دائم آن است سبب می شود تا مکانیزم رسیدن هوش مصنوعی خود مولد به یک تصمیم برای انسان ها ناشناخته باقی بماند. توسعه هوش مصنوعی در ساختارهای حکمرانی کشور نیاز یک سند راهبردی است که الزامات آن، من جمله حدود تصمیم گیری، توضیح پذیر بودن و شرایط اسناد مسئولیت را قید کرده باشد.

تهدیدها و چالش های توسعه هوش مصنوعی

 تافلر در کتاب (موج سوم، ۲۰۱۹) سه حرکت عمده در تاریخ تحول بشر را عنوان می نماید؛ موج اول، انقلاب کشاورزی، مرحله دوم، انقلاب صنعتی و موج سوم که به نظر او به ورود جامعه صنعتی به عصر فراصنعتی منتهی خواهد شد. او دومین انقلاب را که از آن به عنوان (موج سوم) یاد میکند، انقلاب دیجیتال میداند. تافلر معتقد است انقلاب صنعتی باعث از بین رفتن ساختارهای نظام کشاورزی شده و انقلاب دیجیتال نیز اصول نظام صنعتی جهان را تحت تاثیر قرار داده و بعضاً از بین خواهد برد. تافلر با معرفی انواع تکنولوژی در عصر خود به اثرگذاری آن در روابط انسانی و میان دولت ها پرداخته است.

از این رو، این چنین می توان نتیجه گرفت که فناوری از نوع بدوی خود تا نوظهور همواره تغییر دهنده روابط دولت ها و مفاهیم مرتبط با آن، نظیر قدرت و امنیت، بوده و تأثیر خود را در شرایط زمانی و مکانی خود بر این مولفه ها گذارده است. البته که هوش مصنوعی و استفاده از آن مزیت های زیادی برای جوامع انسانی، مدیریت بحرانها، آسان کردن پردازش ها و فعالیتها دارد که هم نیاز به دقت فوق العاده بالا خواهد داشت و هم محاسبات فوری در مدت زمان کم با نهایت دقت را میطلبد. اما تهدیدات هوش مصنوعی بر زندگی انسان ها نیز وجود خواهد داشت. در ادامه چند مورد از موثرترین و ملموسترین آنها را مرور خواهیم کرد.

تأثیر هوش مصنوعی و فناوریهای نوین بر امنیت ملی امنیت به مفهوم عام به معنای محافظت از هرگونه موجودیت دارای ارزش و نبود هرگونه تهدید می باشند و چنانچه این موجودیت های با ارزش و عدم تهدید در حوزه جغرافیای و در داخل مرزهای یک کشور پدیدار گردد مفهوم امنیت ملی را شکل میدهد.

پیشرفت تکنولوژیک با رشد فراینده، بر تمام ساحات زندگی بشر تأثیرگذار بوده است و میتوان از این فناوری ها در امور نظامی و در مقابل، در زمینه صلح آمیز استفاده نمود. تحولات فناوری در عین سودبخشی، معضلاتی را نیز در پی داشته است. کشورهای پیشرفته در برخورداری از اینگونه فناوری ها گوی سبقت را از رقبای خود ربوده اند و دیگر کشورها نیز پس از آنها در تالش برای دستیابی و استفاده از آن گام برمیدارند. علاوه بر دولت ها، سایر کنشگران نظام بین الملل، نظیر سازمان های مردم نهاد، سازمان های بین المللی، شرکت های چندملیتی و … میتوانند در بهکارگیری این فناوری ها پیشتاز باشند.

هوش مصنوعی به معنای وسیع آن، به مطالعه و بررسی محاسباتی که درک، استدلال و عمل را امکانپذیر میکند یا خودکار سازی رفتار هوشمند تعریف شده است، که از یک مطالعه کلی پیرامون عوامل هوشمند از نظر بیولوژیکی و مصنوعی نشات میگیرد. بنابراین، در حالی که استفاده از عملکرد انسان به عنوان یک مالک اندازه گیری برای درک آستانه استفاده از سامانه های هوش مصنوعی مهم است، گروه های هوش مصنوعی می توانند نسبت به رقبای انسانی بهتر عمل کرده و از آنها پیشی بگیرند.

برنامه های هوش مصنوعی می توانند امور اطلاعاتی و امنیتی، آگاهی از موقعیت، تجزیه و تحلیل و موضوع بحث برانگیز تصمیم گیری را فراهم کنند. در این راستا، هوش مصنوعی با پیوند با موضوعاتی چون فضای سایبر، جعل عمیق، فرماندهی جامع نظامی و وسایل نقلیه خودران موضوعات امنیتی این حوزه را مورد بررسی قرار داده است.

تهدیدهای هوش مصنوعی برای امنیت 

چالش های کنونی شامل گسترش تهدیدات و آسیب پذیری های امنیت سایبری موجود در سیستم های وابسته به هوش مصنوعی مانند محاسبات ابری است که به طور فزایندهای حساس هستند. پیامدهای خواسته یا ناخواسته همزمان با همگرایی هوش مصنوعی با سایر فناوری ها از جمله در حوزه های بیوتکنولوژی و هسته ای عبارتند از: سوگیری الگوریتمی، شفافیت و پاسخگویی ضعیف در فرایندهای تصمیم گیری هوش مصنوعی، روشهای بیش از حد سطحی برای درک مشکلات اخلاقی و سرمایه گذاری محدود در تحقیقات ایمنی و پروتکل ها.

تهدیدی برای کنترل بشریت و کسب و کارها 

هوش مصنوعی می تواند تهدیدی برای بشریت باشد. علم نوین بیان میکند احساسات بشری که منجر به انتخاب در انسان ها میشود چیزی جز انفعالات بیوشیمیایی درونِ مغز نیست و این ارگانیسم ها میتوانند همان الگوریتم هایی باشند که در علوم رایانه ای با داشتن داده هایی قادرند دست به انتخاب بزنند. در گذشته کسی جز خود ما، از ما آگاهی کاملی نداشت؛ اما اکنون ادغام علوم زیستی و عصب شناسی با تکنولوژی داده ها و علوم رایانه ای، این امکان را به بعضی میدهد تا بشر را هَک کنند.

ارزش های بشر امروز ممکن است مفهوم خود را از دست بدهند. مثلا دیگر همیشه حق با الگوریتم است چون الگوریتم ها میتوانند احساسات انسان ها را پیش بینی و کنترل کرده و در آن دست ببرند. گذشته از مهم بودنِ امنیت اطلاعات جمع آوری شده که ممکن است مورد سوءِاستفاده و بهره برداری سازمان ها قرار گیرد؛ حریم شخصی و خصوصی ما نیز دیگر مفهوم گذشته خود را از دست داده است. 

این الگوریتم ها فرصتی ایجاد میکنند تا سازمان ها بتوانند به شیوهای ناملموس احساسات کاربران را تحت تاثیر قرار دهند. اگر سیستم ها توانسته اند به انسان ها نفوذ کرده و توان تصمیم گیری به جای آنها را داشته باشند؛ بنابراین در آینده ممکن است جایگزین خودِ انسانها بشوند. در دهه های آینده با پیشرفت هرچه بیشتر هوش مصنوعی و علم رباتیک با این چالش روبرو هستیم که انسانهای زیادی از نظر کاری بی فایده شناخته شوند چون هر کاری را ربات ها بهتر از هر انسانی انجام میدهند و استفاده از آنها برای شرکتها به صرفه تر میباشد.

دگرگونی کسب و کارها و قوانین رقابت مدل اجرایی مبتنی بر هوش مصنوعی، مرز پیشین میان صنایع را کمرنگ و قوانین رقابت کسب و کارها را دگرگون میکند. تصادم میان شرکت های سنتی و مبتنی بر هوش مصنوعی، در کلیه صنایع رخ میدهد: نرم افزار، خدمات مالی، خرده فروشی، ارتباطات از راه دور، رسانه ها، بهداشت و درمان، خودرو و حتی صنایع کشاورزی. به سختی میتوان کسب و کاری پیدا کرد که نیاز مبرم به دیجیتالسازی مدل عملیاتی و پاسخگویی به تهدیدهای جدید را حس نکند.

مقیاس، تنوع و یادگیری دنیای دیجیتال، انبوهی از چالش های جدید می سازد، نه صرفاً مشکالت حریم خصوصی و امنیت سایبری، بلکه آشفتگی های اجتماعی که به واسطه تمرکز بازار، جابجاییها و افزایش نابرابری شکل میگیرند.

هوش مصنوعی سوگیریهای انسانی را حذف و بشر را مصنوعی میکند: ماهیت انسان ها به خاطر هوش مصنوعی تغییر خواهد کرد. هربرت سایمون نگاه کردن به هوش مصنوعی به چشم فاجعه ای که در آینده به وقوع خواهد پیوست تبدیل به یک جریان فکری شده است.

ت. اگر (یا هنگامی که) یک ابَرهوش مصنوعی ساخته شود، هوشمندی عامل های هوشمند تا حد بسیار زیادی از هوشمندی انسان تجاوز کرده و عامل های هوشمند قادر به فکر کردن به چیزها و انجام دادن کارهایی هستند که نوع بشر در حال حاضر از پیشبینی آنها قاصر است.

اولویت بندی چالشهای توسعه هوش مصنوعی

پذیرش

• نبود اعتماد کافی به هوش مصنوعی 
• آگاهی اندک عموم جامعه و ابهام در مفهوم هوش مصنوعی و برداشت های اشتباه از آن 
• دانش (آگاهی) کم مدیران در زمینه هوش مصنوعی 
• کمبود نقشه جامع توسعه هوش مصنوعی 
• زمان بر بودن و هزینه بر بودن فعالیت های هوش مصنوعی 
• احساس بی نیازی به حل مسائل به روش های علمی و مقاومت شرکت های بزرگ خصوصی و دولتی برای استفاده از هوش مصنوعی

پژوهش و توسعه

• منحصر بودن هوش مصنوعی به هر طرح (بدین معنا که هوش مصنوعی، پس از یادگیری در یک حوزه مثل بهداشت یا حمل و نقل قابلیت استفاده در حوزه دیگر را ندارد و باید الگوریتم یادگیری جدید برای هر طرح تدوین شود)
• کمبود همکاری های بین المللی میان پژوهشگران و متخصصان ایرانی
• ارتباط ضعیف دانشگاه و صنعت در حوزه هوش مصنوعی و کمبود ساز و کار برای تعامل 
• کمبود بستر و تجهیزات مناسب برای مدل سازی، تست و آزمایش 

توسعه بازار و کسب و کار

• کمبود سازوکار لازم برای رشد و توسعه بازار هوش مصنوعی 
• وضعیت نامناسب کشور در شاخص های ایجاد و نگهداری کسب و کارهای هوش مصنوعی
• تمایل نداشتن به سرمایه گذاری اقتصادی در حوزه هوش مصنوعی 
• دسترسی محدود بخش خصوصی به سرورهای قدرتمند برای پردازش کلان داده ها 
• دسترسی سخت به نرم افزارهای غیر بومی 
• کمبود پهنای باند متناسب با فعالیت های هوش مصنوعی 
• محدودیت حجم و فضای ذخیره سازی داده ها و اطلاعات مرتبط با هوش مصنوعی 
• پایین بودن کیفیت داده های لازم برای سامانه های هوش مصنوعی 
• نداشتن شناخت صحیح از داده های موجود و وجود داده های تاریک(ناشناخته)
• هزینه بر بودن برچسب گذاری داده ها 
• نبود پلتفرم های یه اشتراک گذاری داده 
• کمبود ابزارهای پایه ای پردازش زبان فارسی برای فعالیت های هوش مصنوعی 

ظرفیت آموزشی و انسانی

• دانش ناکافی از توانایی های هوش مصنوعی
• دشواری آموزش هوش مصنوعی به افراد
• ضعف رشته های تخصصی هوش مصنوعی و فارغ التحصیلان این رشته 
• کمبود متخصصان و خبرگان حوزه های مرتبط با هوش مصنوعی 
• کمبود مراکز پژوهشی تخصصی هوش مصنوعی

قوانین و گولاتوری و اخلاق

• کمبود قوانین و مقررات حقوقی الزم در حوزه هوش مصنوعی 
• چالش های اخلاقی موجود در هوش مصنوعی 
• دشواری و سردرگمی در ادغام سامانه های موجود با سامانه های هوش مصنوعی 
• تبعات منفی استفاده از هوش مصنوعی (مانند پیش داوری، بیکاری و …)
• تعدد و تکثر قانون گذار و سیاست گذار در حوزه فناوری اطلاعات در کشور 
• نداشتن شناخت کافی قانونگذاران از توانمندی ها و مزایای هوش مصنوعی

هوش مصنوعی و چشم اندازی از آینده پیش رو 

هوش مصنوعی می تواند انسان را از انجام کارهای تکراری مختلف رها کند. این فناوری می تواند یک بار کار را یاد بگیرد و آن را به تعداد دفعاتی که برنامه نویس میخواهد تکرار کند. هوش مصنوعی تنها یک فناوری نیست، بلکه بیشتر بخشی از زندگی روزانه ما ست. ما هر روز شاهد تحولات جدیدی در حوزه های مختلف هوش مصنوعی از سیاست گرفته تا اقتصاد هستیم. راه حلهای قدرتمند و قابلیت های هوش مصنوعی به سرعت در حال توسعه هستند ، سیستمهای هوش مصنوعی این توانایی را دارند که احساسات انسان را درک و به آن پاسخ دهند. یکی از انواع هوش مصنوعی که به سرعت به خانههای مصرف کنندگان راه پیدا میکند دستیارهای صوتی مانند Microsoft Cortana است.

ما میتوانیم هوش مصنوعی را به سه دسته تقسیم کنیم هوش مصنوعی ضعیف که میتواند وظایفی مثل پیش بینی آب و هوا، اتوماسیون رزرو غذا در دانشگاه ها و … را انجام داد که ما در حاضر در این مرحله هستیم. هوش مصنوعی عمومی، قادر به انجام همان کارهایی است که یک انسان میتواند انجام دهد و سوپر هوش مصنوعی، قادر به انجام هرکاری بهتر از انسان است. ربات های پیشرفته شبیه انسان مانند سوفیا رویاهای مردم برای آینده هوش مصنوعی را به تصویر میکشد. همچنین سوفیا چارچوبی برای تحقیقات پیشرفته رباتیک و هوش مصنوعی است، به ویژه برای درک تعاملات انسان و ربات. سوفیا به عنوان یک ربات اجتماعی به بازار عرضه میشود که میتواند رفتارهایی مانند انسان را انجام دهد.

بیاید با هم آینده ای که هوش مصنوعی می تواند داشته باشد را بررسی کنیم: تصور کنید که در آینده هستید و فردی را کمی دورتر می بینید اما خودتان می توانید تصمیم بگیرید که آیا آن شخص انسان است یا ربات؟ پس از ساعت هوشمند تان کمک می گیرد و متوجه میشوید انسان است یا خیر. بزارید یه مثال دیگه بزنم فرض کنید همسرتان را از دست داده اید اما رباتی را جایگزین او میکنید این ربات آنقدر رفتار و ظاهرش شبیه به همسرتان است که حتی دخترتان متوجه شخصیت واقعی او نمیشود. 

ربات های انسان نما در آینده می توانند با دقت بسیار زیادی رفتار، حرکات، گفتار و حتی لهجه هر کسی را تقلید کنند حتی موادی که برای پوست ربات ها استفاده می شود کاملا شبیه به پوست انسان است. فردی در خانواده تان دارید که نابینا شده است اما دیگر نگرانی برای این مورد ندارید زیرا در آینده نه چندان دور پروتزهای مجهز به هوش مصنوعی می توانند نابینایی را درمان کنند و حتی به افراد فلج اجازه دهند دوباره راه بروند.

هوش مصنوعی نسخه نهایی گوگل خواهد بود. موتور جست و جوی نهایی که همه چیز را در وب درک می کند، دقیقا میفهمد که شما چه میخواهید. ما در حال حاضر به انجام آن نزدیک نیستیم با این حال ما میتوانیم به تدریج به آن نزدیک تر شویم و اساسا روی آن کار می کنیم. هوش مصنوعی بیش از هرچیزی در تاریخ بشریت جان را تغییر خواهد داد، بیش از الکتریسیته (دکتر کای فولی، سرمایه گذار خطرپذیر هوش مصنوعی) عصر آینده هوش مصنوعی، دوران جنگ نخواهد بود بلکه دوران شفقت عمیق، عدم خشونت و عشق خواهد بود. به نظر می رسد آینده از آن هوش مصنوعی است. 

آیا ما هوش مصنوعی را آنگونه که باید جدی گرفته ایم؟ ربات ها جای انسان ها را نمی گیرد، بلکه کارهایشان را بسیار انسانی تر میکنند. مشاغل دشوار، تحقیر کننده، سخت گیرانه، خطرناک و کسل کننده توسط ربات ها انجام خواهد شد. هوش مصنوعی سوگیری های انسانی را حذف و بشر را مصنوعی میکند و ماهیت انسان ها به خاطر هوش مصنوعی تغییر خواهد کرد.

تحولات اخیر در هوش مصنوعی نشان می دهد که این فناوری نوظهور، تأثیر تعیین کننده و بالقوه ای بر قدرت نظامی، رقابت استراتژیک و سیاست جهانی خواهد داشت. بنابراین، موضوعی که با آن روبرو هستیم این است، که، چگونه می توان در میان حملات سایبری و نقض حریم خصوصی، از هوش مصنوعی استفاده کرد؟ در سال ۲۰۱۵ کاخ سفید گزارشاتی مبنی بر قدرت تاثیر گذاری این فناوری تهیه کرد که این گزارش در سال ۲۰۱۸ منجر به سیاست هایی برای میانجی گری هوش مصنوعی در اقتصاد ایالات متحده شد. دولت فرانسه و چین نیز آن را در اولویت خود قرار داده اند. مطالبی که در ادامه مقاله ارائه شده است، جامع و یا سنگ بنای آینده این علم نیست اما دیدگاه های بسیاری از افراد پیرامون تاثیر هوش مصنوعی بر آینده جهان و روند تکامل آن را به تصویر خواهد کشید.

پیامد های محتمل و خوش بینانه توسعه هوش مصنوعی

هوش مصنوعی در سرویس های دولت 

کلمات کلیدی مانند اختلال دیجیتال و تحول دیجیتال عمدتاً در زمینه ی کسب و کارها استفاده می شود. اگرچه در مقیاس کمتر، دوره ی دیجیتالی نیز در حال دستیابی به حوزه های جدید مطالعاتی است، مانند مدیریت عمومی. قابل اشاره است که در مواردی که دولتها برای معرفی خدمات آنلاین برای پیوند شبکه های دولتی با شهروندان سرمایه گذاری های کلانی انجام می دهند، نفوذ این سرویس ها به نظر رضایت بخش نبوده و به عنوان مثال بازده کافی را برای سرمایه گذاری فراهم نمی کند.

بنابراین، اصل سطح پایین پذیرش کاربر از خدمات دولت الکترونیکی، به عنوان یک مشکل بزرگ و جدی برای سیاستگذاران، مدیران اداری عمومی و جامعه شناخته شده است. علاوه بر این، به گفته، مدیران دولتی آمادگی لازم برای مقابله با این تغییرات روزافزون و نمایی را ندارند، زیرا بسیاری از ساختارها و فرآیندهای موجود دولت که طی چند قرن اخیر شکل گرفته اند، به سادگی در آینده ی نزدیک موجی از فناوری، مانند داده های بزرگ، یادگیری ماشین و هوش مصنوعی قابل تغییر نیستند مدت هاست که مورد بحث قرار گرفته و در حال تغییر ساختار خدمات دولتی هستند.

هوش مصنوعی در امنیت سایبری 

هوش مصنوعی برای حل برخی از دشوارترین مشکلات ما بسیار مناسب است و امنیت سایبری به طور مطمئن در این دسته قرار می گیرد. هوش مصنوعی و یادگیری ماشین تشخیص تهدید را خودکار می کند و نسبت به روش های نرم افزاری سنتی واکنش موثرتری را نشان میدهد بدون شک امنیت سایبری اولویت هر سازمانی برای تامین امنیت داده ها است، برخی پیش بینی ها وجود دارد که امنیت سایبری با هوش مصنوعی تغییرات زیادی خواهد داشت مانند رصد کردن حوادث امنیتی با ابزارهای هوش مصنوعی. طیف گسترده ای از همپوشانی بین رشته ای بین امنیت سایبری و هوش مصنوعی وجود دارد.

از یک سو، فناوری های هوش مصنوعی مانند یادگیری عمیق، می توانند برای ایجاد مدل های هوشمند جهت اجرای طبقه بندی بدافزار و تشخیص نفوذ و تهدید سنجی اطلاعات، در امنیت سایبری، وارد شوند و از سوی دیگر، مدل های هوش مصنوعی با تهدیدهای سایبری مختلف روبرو خواهند شد که این امر باعث اختلال در نمونه، یادگیری و تصمیمات آنها خواهد شد. بنابراین، مدلهای هوش مصنوعی برای مبارزه با یادگیری ماشین های مخالف، حفظ حریم شخصی در یادگیری ماشین و … نیاز به فناوری های خاص دفاعی و حفاظتی امنیت سایبری دارد.

پیامدهای سیاسی-اجتماعی غیر منتظرهای هوش مصنوعی اولین پیامد اجتماعی-اقتصادی آن معمولا مربوط به از دست دادن کار انسان ها با ظهور هوش مصنوعی است (هوش مصنوعی نقش انسان را در بسیاری از مشاغل عهده دار می شود). 

حتی اگر از یک سو این یک مسئله واقعی با شد و از بسیاری جنبه ها فرصت محسوب شود، بخشی از پژوهشگران همچنان باور دارند که از منظر چندین تفاوت ریز دیگر باید به مسئله نگریست. ابتدا آنکه مشاغل از بین نخواهند رفت بلکه متفاوت خواهند شد. بسیاری از سرویسها ناپدید میشوند زیرا داده ها به جای شرکت ها به طور مستقیم توسط خود افراد تحلیل خواهد شد و تاثیر اصلی که هوش مصنوعی خواهد داشت تمرکززدایی کامل از دانش است. به عقیده برخی پژوهشگران، یک نگرانی مهمتر در این رابطه پیامدهای دوگانه این انقلاب است. 

اول از همه، استفاده همیشگی از سیستم های هوشمند موجب خواهد شد که انسان های بیشتر و بیشتری تخصص خود را در زمینه های خاص از د ست بدهند. دومین نگرانی آن است که انسانها به تکنسینهای ماشین مبدل خواهند شد، زیرا ما باور داریم هوش مصنوعی در حل مسائل بهتر عمل میکند و احتمال فریب ناپذیر است. این مارپیچ پایین از خالقیت، اصالت و هوشمندی انسان می کاهد و به طور نمایی اختلاف انسان-ماشین را تقویت میکند. در حال حاضر انسانها سیستم هایی را تجربه میکنند که آنها را در حین استفاده هوشمندتر می کند و موجب می شوند در حین عدم استفاده از آنها احساس افتضاحی داشته باشند.

پژوهشگران میخواهند که هوش مصنوعی در دسته اول قرار بگیرد و »پدیده تلفن هوشمند« جدیدی نباشد که در حال حاضر بشر کانال به آن وابسته است. در نهایت جهان روبو-پسندتر (ربات-دو ستونه تر) خواهد شد و در حال حاضر نیز انسان به جای مخالف با رباتها به عنوان رابطی برای آنها عمل میکند. نظر به نقشهای پیشرو و رو به رشدی که ماشین ها ایفا می کنند و قدرت بیشتر آنها برای تحت تاثیر قرار دادن بشر در مقایسه با توانایی انسانها برای متاثر کردن رباتها، امکان مبهوت ماندن بشر با رشد هوش مصنوعی وجود دارد. 

در عوض از جنبه ژئوپلیتیکی، بسیاری از پژوهشگران باور دارند که تاثیر هوش مصنوعی روی جهانی سازی ممکن است بسیار عظیم باشد. در این راستا، یک احتمال قریب به یقین آن است که کارخانجات بهینه که به وسیله سیستم های هوش مصنوعی که ربات های عملیاتی را کنترل میکنند فعالیت انجام میدهند، به کشورهای توسعه یافته نقل مکان کنند. در واقع هزینه های کم اقتصادی و مزایای راه اندازی کسب و کار در کشورهای نوظهور این نکته را شفاف نمی کند که هوش مصنوعی تفاوت های میان کشورها را حذف و آنها را به سوی برابری هدایت میکند و یا شکاف های موجود بین رشد و توسعه اقتصادی آنها را افزایش خواهد داد.

جا به جایی مرزهای حفاظت از حریم خصوصی و نشت داده 

هوش مصنوعی مرزهای بازی حریم خصوصی موجود در میان مردم، سازمان ها و دولت ها را به سطح کاملا جدیدی تغییر داده است. پژوهش های اخیر حاکی از آن است که حریم خصوصی تفاضلی میتواند بسیاری از مسائل حریم خصوصی که بشر در زندگی روزمره با آن مواجه می شود را حل کند، همچنین شرکت هایی وجود دارند که یک گام جلوتر را دیدهاند و از این جمله می توان به (post-Quantum) که یک استارتاپ محاسبات امنیت سایبری کوانتومی است اشاره کرد.

ربات های بیولوژیکی و نانوتکنولوژی هوش مصنوعی در آینده هستند 

بشر در حال حاضر شاهد مجموعه ای از نوآوری های باورنکردنی است که تکیه بر تلاقی هوش مصنوعی و نانو رباتیک دارند. پژوهشگران در حال کار برای ساخت موجوداتی هستند که به طور کامل مصنوعی محسوب می شوند و حتی در تالش برای توسعه بیووایرها هستند.

نیاز به دادههای کمتری برای تحلیل در آینده پیش رو 

شرکت هایی مانند وی کاریوس و ژئومتریک اینتلیجنس در تلاش برای کاهش بار داده های مورد نیاز جهت آموزش دادن شبکه های عصبی هستند. حجم داده هایی که امروزه برای هوش مصنوعی مورد نیاز است مانعی اساسی برای گسترش این علم (و مزایای رقابتی آن) محسوب میشود.

رباتیک، به جریان اصلی فناوری مبدل خواهد شد 

برخی پژوهشگران بر این باور هستند که توسعه هوش مصنوعی به پیشرفت علم رباتیک محدود شده و هر دو زمینه باید به منظور دستیابی به کسب هوش مصنوعی عمومی، ابر هوش مصنوعی شانه به شانه هم پیشرفت کنند. در تصویر زیر مشهود است که چگونه پژوهشهای انجام شده و افکار عمومی، هوش مصنوعی را بدون داشتن بدنه فیزیکی به عنوان یک چیز عمومی یا فوق العاده در نظر نمی گیرند. (انتظاری که عموم مردم از هوش مصنوعی دارند یک آدم آهنی است!)

پیامد های بدبینانه توسعه هوش مصنوعی 

هوش مصنوعی خوب یا بد؟ 

توافق عمومی جهانی در مورد اینکه انتشار هوش مصنوعی خوب است وجود ندارد. دیدگاه های بدبینانه و خوشبینانه در این زمینه وجود دارد. در خصوص دیدگاه بدبینانه دو مولفه منفک وجود دارد. اول اینکه هوش مصنوعی جایگزین شغل هایی خواهد شد که برای انسانها کم میشود. دوم اینکه هوش مصنوعی به همان اندازه که فناوری ها بین سال های ۱۸۷۰ تا ۱۹۷۰ گسترش یافت تاثیر چندانی نخواهد داشت و بر جامعه موثر نخواهد بود. در حالی که هر دو این مولفه به بنگاه بدبینانه کمک میکند اما خبرهای خوب هم مطرح است: خبر خوب این است که هر دو پیشبینی های بدبینانه نمی تواند درست باشد حتی اخبار بهتر این است که هر دو نادرست هستند. 

اگر هوش مصنوعی کارآمد باشد آن حتماً جایگزین انسان خواهد شد اگر چنین تغییری اتفاق نیفتد اثر کمی خواهد داشت. در مورد مباحث اقتصادی، هوش مصنوعی یک فناوری احیاء بهره وری است. نگرانی این است که سرعت گسترش آن خیلی کند باشد و به عبارتی خیلی سریع نباشد. در عین حال تأثیر آن بر همه افراد و شرکت ها یکسان نیست. دو سوال کلیدی در این باره مطرح است. اولین سوال در مورد اشتغال است. سوال اساسی این است که اگر ربات ها شغل های ما را بگیرند آیا ما روش هایی را جهت صرف زمان خود پیدا میکنیم؟ و سوال دوم در مورد درآمد است. آیا ما میتوانیم به توزیع درآمد پایدار و منصفانه برسیم؟

وضعیت فرصت های شغلی با گسترش هوش مصنوعی 

با پیشرفت روزافزون هوش مصنوعی، از سیستم های در پیشه هایی استفاده خواهند شد که پیشتر به دست انسان ها انجام میشد. برابر با گزارش منتشر شده توسط سازمان جهانی Mckinsey، پیرامون ۸۰۰ میلیون کار و پیشه در سراسر جهان تا سال ۲۰۳۰ توسط هوش مصنوعی اتوماسیون خواهند شد. حال پرسش بنیادین اینجاست چه بر سر انسان هایی خواهد آمد که پیشه خود را از دست داده اند؟ برخی از مردم بر این باورند که پیشه های جدید بسیاری به سبب وجود هوش مصنوعی ایجاد خواهند شد، بنابراین، یک ترازی بین مشاغل از دست رفته و مشاغل به وجود آمده ایجاد می شود. این افراد بر این باورند که پیشه هایی که نیاز به قدرت بدنی و انجام فرآیندهای تکراری دارند به سوی پیشه هایی حرکت خواهند کرد که نیازمند اندیشه گری خالقانه و تفکری راهبرد محور میباشد. بنابراین، مردم به جای انجام پیشه های زمانبر و سخت، زمان بیشتری را برای انجام کارهای مهم و گذراندن وقت با دوستان و خانواده هایشان خواهند داشت.

یکی از نگرانی های مشترک در مورد انتشار و گسترش فناوری های جدید موضوع تأثیر آن بر مشاغل و فرصتهای شغلی است. اگر فناوریها کاری را که یک کارگر انجام می دهد بیشتر و بهتر انجام میدهند پس کارگران باید چه کنند؟ در این باره باید بر این نکته تاکید کرد که شغلها باید به وظایف مختلف تجزیه شوند و تأثیر هوش مصنوعی و اتوماسیون بر شغل ها وابسته بر جابه جایی وظایف بین هوش مصنوعی و انسان خواهد بود. 

در این زمینه بر اثر جا به جایی تأکید میشود و ماشین ها برخی وظایف انسان ها را کسب میکنند و به این ترتیب اثر فرایندهای بر رشد اقتصادی خواهند داشت و آن به دلیل خلق وظایف جدید برای نیروی کار است که نسبت به ماشین مزیت نسبی دارد. لذا شواهد مطرح میکنند که خبرها خوشبینانه است و تنها نگرانی این است که فرایند آن کند باشد و احتمال ناسازگاری کوتاه مدت و میان مدت بین فناوری و مهارتها به وجود بیاید. لذا گرایش کلیدی سیاست باید مربوط به هوش مصنوعی و شغل ها مربوط به حرفه های تجاری و سیاست آموزشی باشد. برای سیاست آموزشی، سه نوع از مهارت برای انتشار هوش مصنوعی لازم است: تفکر تحصیلی و خالق، ارتباط بین فردی و کنترل احساس.

 تازش و چنگ اندازی به حریم خصوصی حریم خصوصی 

از ابتدایی ترین حقوق بشر است که هرکس سزاوار آن است. با این وجود، ممکن است چنین مفهومی، در آینده ای نه چندان دور، به دلیل استفاده نادرست از این فناوری کاملا پایمال شود. امروزه، به لطف پیشرفت در هوش مصنوعی، ردیابی افراد به سادگی آب خوردن شده است. با فناوری تشخیص چهره (facial recognition)، بازشناسایی شما در انبوهی از جمعیت به سادگی امکان پذیر است و تمامی دوربین های امنیتی به این فناوری مجهز هستند. توانایی گردآوری داده های هوش مصنوعی این امکان را برای وب سایت های فراهم آورنده و شبکه های مختلف اجتماعی به وجود می آورد که یک جدول زمانی از فعالیت های روزانه شما را در اختیار داشته باشند.

استفاده تروریستی از هوش مصنوعی

درحالیکه هوش مصنوعی میتواند تا اندازه چشمگیری در انجام کارهای سخت و طاقت فرسا به یاری آدمی بشتابد، متاسفانه در مقابل میتواند در دست افراد بی صلاحیت قرار بگیرد و کمک بزرگی برای تروریستها برای انجام حمالت دهناک باشند. هم اکنون، برخی از بنگاه های تروریستی برای انجام حملات خود در دیگر کشورها، از هواپیما های بدون سرنشین بهره برداری میکنند. ISIS (داعش) نخستین حمله پهپادی موفق خود را در سال ۲۰۱۶ انجام داد که تنها منجر به کشته شدن ۲ نفر در عراق شد. این مسئله اهمیت وضع قوانینی سختگیرانه برای استفاده از هوش مصنوعی و دسترسی افراد به آن را چندین برابر میکند.

وارد کردن تعصبات کورکورانه در آموزش های هوش مصنوعی 

حقیقت تلخی وجود دارد که گاه گاه آدمی نسبت به یک مذهب، باور، ملت یا نژاد تعصباتی خشمگینانه و گاهی بی رحمانه ای دارد. چنین تعصباتی کاملا ناآگاهانه نیز میتواند توسط افرادی متعصب به سامانه های هوش مصنوعی (که به دست انسان گسترش داده می شوند) وارد شود و باعث سوگیری های نادرستی شود. چنین خشک اندیشی هایی به دلیل داده های ناقص است که به دست انسان آفریده شده و به سامانه های هوش مصنوعی رخنه کرده است. به درستی بهترین راهکار این مسئله، آن خواهد بود که سازندگان هوش مصنوعی در هنگام گسترش و آموزش سامانه های واب سته، خشک اندیشی را از داده های خود به طور کامل بزدایند.

جنگ افزارهای ناوابسته 

جنگ افزارهای ناوابسته یا ربات های کشنده، ربات های سربازی هستند که میتوانند مطابق با برنامه از پیش تعیین شده هدف خود را جستجو کرده و یا به صورت کامل مستقل عملیات هدف گذاری را انجام دهند. کمابیش، تولید چنین ربات هایی در دستور کار همه کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. برپایه گفته های یک مقام ارشد نظامی چینی، جنگهای آینده به دست انسان انجام نمیشود، بلکه گرداننده آنها ربات های سرباز خواهد بود.

خالق هوش مصنوعی هشدار میدهد! 

جفری هینتون که اخیراً از سمت خود به عنوان معاون مهندسی گوگل استعفا داد تا زنگ خطرات هوش مصنوعی را به صدا درآورد، در مصاحبه ای که اخیراً از او منتشر شد هشدار داد که جهان باید راهی برای کنترل این فناوری درحال توسعه پیدا کند! پدرخوانده هوش مصنوعی، در گفته های خود ضمن تاکید بر تأثیرات مثبت هوش مصنوعی در پزشکی، علم مواد، پیش بینی زلزله و سیل و…، معتقد است که تمام این فوائد اگر باعث پیشی گرفتن هوش مصنوعی بر بشر شود، نه تنها بی فایده که ویرانگر خواهد بود. هینتون همچنین معتقد است بسیاری از همکاران وی که از باهوش ترند مانند او نگران هستند. هینتون خاطرنشان کرد که با توجه به مدل هایی مانند Chat GPT، هوش مصنوعی ممکن استت کارها را کارآمدتر از مغز انسان انجام دهد. او معتقد است که نمی توان مطمئن بود که اهداف هوش مصنوعی به نفع انسان و هم راستا با منافع او باشد.او همچنین تأکید کرد که ممکن است هیچ راهی برای جلوگیری از یک پایان بد نباشد؛ اما واضح است که انسان های باهوش و متخصص قادرند راهی برای مقابله با این چالش بیابند؛ اما این اتفاق باید قبل از اینکه هوش مصنوعی خیلی باهوش شود بیفتد!

داعیه داران هوش مصنوعی 

اگر داعیه داران هوش مصنوعی مولد را صاحبان شرکت های فناوری مانند (Open AI)، شرکت توسعه دهنده (Chat GPT)، بدانیم، با توجه به سابقه عملکرد آنها در حوزه های دیگر میتوان تشخیص داد که اولویت این شرکت ها منافع اقتصادی و رقابت با سایر شرکت ها است. جهان در حال حاضر با بسیاری از مشکلات فناوری هایی که این قبیل شرکت ها توسعه داده اند؛ مانند نقض حریم شخصی کاربران، انتشار اخبار جعلی و اطلاعات نادرست و ارائه محتوای نامناسب به کودکان و نوجوانان، در فضای مجازی دست وپنجه نرم میکند و پر واضح است که مدیریت این شرکتها آینده هوش مصنوعی و انسان را به مقصدی نامعلوم، با چالش هایی به مراتب بزرگتر می برد. اما اگر داعیه داران هوش مصنوعی را دولت هایی بدانیم که بستر شرکتهای فناوری هستند میتوانیم با توجه به عملکرد سابق آنها که مبتنی بر در نظر گرفتن منافع کشورهای غیر همسو و در برخی از موارد همسو با آنان است، این احتمال را بدهیم که از این ابزار جهت افزایش سلطه خود بر سایر ملت ها ودولت ها و زیر سوال بردن حاکمیت آن ها استفاده کنند.

سیاست گذاران چه کنند؟ 

دو نوع استراتژی در مورد پیشرفت فناوری هوش مصنوعی وجود دارد. یکی سیاست هایی که بر الگوی انتشار و توسعه هوش مصنوعی تمرکز دارند و دیگری سیاست هایی که بر پیامدهای انتشار و توسعه آن متمرکز هستند. مرتبط ترین سیاست ها مربوط به انتشار و توسعه هوش مصنوعی که باید سیاستگذار فکری برای آن بکنند عبارتند از: حفظ حریم خصوصی، تجارت و مسئولیت. طراحی سایت برای توازن مطلوب بین تشویق و انتشار هوش مصنوعی بدون ایجاد خطر بر ارزش های اجتماعی تمرکز دارد. همانگونه که هوش مصنوعی منتشر می شود، عواقبی برای اشتغال و فرصت های شغلی، نابرابری و رقابت خواهد داشت. 

با توجه به این عواقب، نقش سیاست های آموزشی، شبکه امنیت اجتماعی و اجرای قانون ضد تراست بسیار مهم خواهد بود. حال با توجه به این تجربه حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال و تحول دیجیتال در کشور بازگو کننده شرایط مهم و حساس برای استفاده از فناوری هوش مصنوعی است که سیاست گذار در اقتصاد ایران با توجه به شرایط اقتصادی کشور باید به آن توجه کند.

نتیجه گیری 

امروزه تاثیر خارق العادهای که هوش مصنوعی طی سال های گذشته بر جهان و زندگی انسان ها داشته بر کسی پوشیده نیست. هوش مصنوعی ذیل پارادایم انقلاب صنعتی چهارم به یکی از روندهای سرنوشت ساز جوامع تبدیل شده است. تقریبا همه شرکت های بزرگ فناوری در جهان، بخش ها و قسمت هایی دارند که در حال تحقیق یا پیاده سازی و در نتیجه پیشرفت هوش مصنوعی هستند. دنیای تجارت به ویژه صنعت فناوری، مملو از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین است. هیچ زمانی بهتر از الان برای حضور در دنیای هوش مصنوعی وجود نداشته است. هوش مصنوعی به نقطه عطف دست یافته است و آماده است تا هر صنعتی را متحول کند. اخیراً برخی سازمان  ها از جمله سازمان ملل متحد در زمینه  ” هوش مصنوعی برای زندگی بهتر” طرح هایی را انجام دادهاند. اکنون زمان آن رسیده تا به این مسئله پرداخته شود که هوش مصنوعی در آینده و طی پنج سال آتی، در چه نقطه ای قرار خواهد داشت. 

نتایج نظرسنجی های جدیدی که درباره نگرش عموم مردم به پدیده هوش مصنوعی انجام شده، دو درس مهم را به ما می آموزد؛ اول هر چه تأثیر هوش مصنوعی در زندگی ما افزایش یابد و این پدیده بیشتر به یک واقعیت غیرقابل انکار بدل شود، اطمینان کمتری وجود خواهد داشت که هوش مصنوعی یک پیروزی کامل و بی نقص برای بشریت است. و دوم ما همیشه متوجه تأثیر هوش مصنوعی بر اتفاقات عادی و روتین زندگی خود نیستیم. این تأثیر می تواند شامل فیلتر کردن اسپم ها در ایمیل ما یا پیشنهاد آهنگ های جدید بر اساس سلیقه موسیقی ما باشد. آگاهی از تاثیرات هوش مصنوعی ممکن است باعث شود ما نگاه دقیق تری در خصوص مزایا و خطرات این تکنولوژی داشته باشیم. 

نتیجه گیری نهایی این است که هوش مصنوعی هنوز نتوانسته اعتماد انسان ها را جلب کند. انسان ها می خواهند پیش از آنکه این تکنولوژی در بیمارستان، اتاق عمل، میدان جنگ یا در جادهها مورد استفاده قرار گیرد مزایای آن را به طور کامل بشناسند. این شک و تردید بسیار مفید است. صادقانه به نظر میرسد که انسان های عادی نسبت به بسیاری از کارشناسانی که این فناوری ها را توسعه می دهند، درک بهتری نسبت به هوش مصنوعی داشته باشند.